مصرف 90 درصدی و هدر رفت 67 درصدی آب در کشاورزی در کنار هزینه 100 میلیون دلاری سالانه برای واردات بذر تنها بخشی از مشکلات کشاورزی سنتی ما به شمار می آید که امنیت غذایی کشور را هم تهدید می کند. راهکار دانش بنیان شدن کشاورزی و تحقق مطالبه رهبر انقلاب چیست؟
مصطفی عبدالهی – بخش کشاورزی ما از عرصه دانش‌بنیان عقب مانده و باید این عقب‌ماندگی را جبران کنیم؛ این یکی از مطالبات مهم رهبر معظم انقلاب است که در تبیین شعار سال مطرح و بر آن تاکید کردند.
مزیت های دانش بنیان شدن کشاورزی
دانش‌بنیان شدن کشاورزی مزیت‌های عمده‌ای برای هر کشور خواهد داشت که رهبر انقلاب هم به سه مورد مهم آن اشاره کردند: «امنیت غذایی»، «افزایش درآمد کشاورزان»، «حل مشکل کمبود آب». همه این‌ها دست‌یافتنی است اگر طبق نظر کارشناسان و به فرموده رهبر انقلاب، شرکت‌های دانش‌بنیان ما جدی‌تر به این حوزه ورود کنند و اقداماتی مانند «اصلاح بذر»، «آبیاری نوین»، «شیوه‌های جدید تولید» و «بهره‌وری بهتر از آب و خاک» در دستور کار قرار بگیرد.
وضعیت بغرنج کشاورزی ما
مرور گزارش‌ها و آمارهای وزارت نیرو و رسانه‌های رسمی، به خوبی نشان می‌دهد که چرا دانش‌بنیان شدن کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است:
* تازه ترین گزارش سازمان ملل نشان می‌دهد که بعد از هند، آمریکا، چین و پاکستان، ما پنجمین کشور جهان هستیم که طی 70 سال گذشته (از 1950 تا 2020 میلادی) بیشترین میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی کشورمان را داریم و بحران‌های شدیدی در انتظارمان خواهد بود.
* در کشور ما بیش از 90 درصد آب، در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، در حالی که این سهم در کشورهای توسعه یافته 30 درصد است.
* از هر 100 متر مکعب آب مصرفی در بخش کشاورزی فقط 33 متر مکعب آن به درستی مصرف و 67 متر مکعب آن اسراف می‌شود. به عنوان مثال برنج‌کاری در ایران 1.5 برابر دنیا به آب نیاز دارد و این آمار درمورد محصولات دیگری نظیر چغندر قند، ذرت و غلات نیز به همین شکل است.
* طبق اعلام سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی کشور، در سال‌های اخیر سالانه 100 میلیون دلار برای واردات بذر به کشور هزینه شده است.
* در کنار این آمارها، وضعیت نگران‌کننده خشکسالی و کم‌بارشی را هم فراموش نکنیم: متوسط سالانه بارندگی در جهان حدود 860 میلی‌متر است و متوسط درازمدت آن در ایران 250 میلی‌متر.
* نتیجه مدیریت غلط حوزه کشاورزی در کشور به گونه‌ای بوده که گاهی مجبور به واردات سیب‌‌زمینی شده‌ایم و گاهی سیب‌های باغ‌هایمان به دلیل انبوه تولید و نداشتن امکانات نگهداری، پوسیده و دور ریز شده است.
* وابستگی ما به واردات محصولات غذایی و کشاورزی هم بسیار نگران‌کننده است و به عنوان نمونه، طبق آمار گمرک، از کل 38 میلیارد دلار واردات کشور در سال 99، حدود 27 درصد آن (معادل 10 میلیارد دلار) برای واردات بخش کشاورزی و 19 درصد آن (معادل 7.9 میلیارد دلار) برای واردات کالاهای اساسی هزینه شده است؛ کالاهایی مانند گندم، برنج، ذرت، دانه و کنجاله سویا، جو، شکرخام، روغن سویا، روغن آفتابگردان و گوشت گاو.
فقط 4 درصد دانش بنیان ها
آمارها به خوبی نشان می‌دهد که حتما و قطعا ما هم باید مانند دیگر کشورها به سمت دانش‌بنیان‌کردن کشاورزی پیش برویم اما نبود حمایت‌های کافی سبب شده حضور فناوران در این عرصه چندان چشمگیر نباشد و از 6632 شرکت دانش‌بنیان (آمار تا روز گذشته) فقط 279 شرکت در حوزه کشاورزی فعال باشند؛ یعنی 4 درصد!
حمایت مجلس از دانش بنیان ها
اما حالا با تمرکز بر تولید دانش‌بنیان در سال جدید، امیدواری به ایجاد تحول در این حوزه بیشتر شده است و صحبت‌های دیروز رئیس مجلس درباره قانون جهش تولید دانش‌بنیان و بودجه 11 هزار میلیارد تومانی آن هم این امیدواری را بیشتر کرد. «محمدباقر قالیباف» در جلسه علنی دیروز این نکته را گفت که: «مجلس با در نظر گرفتن بودجه 11 هزار میلیارد تومانی، امکان محقق شدن هدف‌گذاری و مطالبات رهبر معظم انقلاب در توسعه تولید دانش‌بنیان توسط دولت، به عنوان متولی اصلی امر را فراهم کرده است».
تشکیل کارگروه ویژه در سازمان بازرسی
رئیس سازمان بازرسی کل کشور هم در نشست دیروز شورای عالی قضایی، از تشکیل کارگروه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان خبر داد و گفت: هر ماه حداقل یک جلسه با حضور مسئولان شرکت‌های دانش‌بنیان خواهیم داشت و مسائل و دغدغه‌های آن‌ها را رسیدگی می‌کنیم.
برنامه دولت چیست؟
دولت هم برای دانش بنیان شدن کشاورزی برنامه‌هایی ارائه کرده و «سیدجواد ساداتی نژاد» وزیر جهاد کشاورزی به مهم‌ترین برنامه‌های این حوزه اشاره کرده است:
* ایجاد قرارگاه کشاورزی دانش‌بنیان و تدوین بسته سیاستی حمایت از تولید دانش‌بنیان
* امضای تفاهم‌نامه با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری برای افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه از 4 درصد به 20 درصد کل شرکت‌ها
* انتشار فراخوان دریافت طرح و ایده‌های فناورانه کشاورزی دانش‌بنیان در پایگاه maj.ir/danesh